Bio

Tiziano Terzani – podróżnik, reporter

Urodził się 14 września 1938 roku we Florencji (Toskania, Włochy).

W wieku 17 lat poznał swoją przyszłą żonę Angelę Staude, urodzoną w 1939 roku we Florencji w rodzinie niemieckiej.

Ukończył prawo na Collegio Medico-Giuridico w Pizie (obecna Scuola Superiore Sant’Anna). Przez kilka miesięcy studiował w Leeds w Anglii. Po studiach pracował „z głodu” dla Olivetti – firmy produkującej urządzenia biurowe. W 1965 roku wyjechał służbowo do Japonii i po raz pierwszy zobaczył Azję. Podczas pracy dla Olivetti w RPA zaczął współpracować z tygodnikiem L’Astrolabio. Pierwszy jego tekst ukazał się tam w grudniu 1966 roku.

Nie mając jeszcze 30 lat zrezygnował z pracy w Olivetti i postanowił poświęcić się podróżom, dziennikarstwu i Azji. W ramach przygotowań do realizacji swoich marzeń w latach 1967 – 1969 przebywał na stypendium Harkness i studiował sinologię na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. W 1969 roku w Nowym Jorku urodził mu się syn Folco, a w 1971 roku córka Saskia.

Od 1972 do 1997 roku pracował jako korespondent dla niemieckiego tygodnika Der Spiegel w Azji. Pisał m.in. z Singapuru, Hongkongu, Pekinu, Tokio, Bangkoku i Delhi.

W Wietnamie obserwował upadek Sajgonu. Z tego pobytu powstały dwie książki: w 1973 Pelle di leopardo i w 1976 Giai Phong! (przetłumaczona na angielski i francuski).

W styczniu 1980 przeniósł się z rodziną do Pekinu, gdzie był jednym z pierwszych zachodnich dziennikarzy akredytowanych za rządów Deng Xiaopinga. Przybrał chińskie imię – Deng Tiannuo. Żył i podróżował jak Chińczycy, posłał swoje dzieci do chińskiej szkoły. Kiedy chiński rząd nie mógł już dłużej tolerować jego pisania, został aresztowany i poddany reedukacji. Miesiąc później, 8 marca 1984 roku, wydalono go z Chin, o czym pisał The New York Times. Z tego pobytu powstała książka wydana po niemiecku jako Fremder unter Chinesen (1984) (angielskie wydanie The Forbidden Door. Travels in unknown China, 1985; polskie wydanie jako Zakazane wrota, 2011)

W latach dziewięćdziesiątych obserwował upadek Związku Radzieckiego podróżując po całym kraju. Owocem tego stała się książka Buonanotte, signor Lenin (1992) (angielskie wydanie Goodnight, Mister Lenin: Journey Through the End of the Soviet Empire, 1993, polskie wydanie jako Dobranoc, panie Lenin, 2011).

W 1976 roku chiński wróżbita w Hongkongu przepowiedział mu, żeby w 1993 roku nie latał samolotami. I rzeczywiście Terzani trzymał się tej przepowiedni bardzo mocno. Podróżował po Birmie, Tajlandii, Laosie, Kambodży, Wietnamie, Chinach, Mongolii, Japonii, Indonezji, Singapurze i Malezji. Efektem tych podróży jest książka Un indovino mi disse (1995) (angielskie wydanie A Fortune-Teller Told Me: Earth-bound Travels in the Far East, 1997; po polsku Powiedział mi wróżbita: wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2008). Ryszard Kapuściński napisał na okładce angielskiego wydania: A great book written in the best traditions of literary journalism… profound, rich and reflective.

W 1997 roku, w wieku 59 lat dowiaduje się, że jest ciężko chory. W 1998 roku zebrano 77 tekstów Terzaniego o Azji z lat 1965-1997, z włoskich, angielskich i niemieckich gazet i wydano we Włoszech jako In Asia (przetłumaczono ją na niemiecki w 2003 – In Asien, i polski w 2009 – W Azji, wydawnictwo W.A.B.).

Po 11 września 2001 podróżował po Afganistanie, Pakistanie i Indiach skąd wysyłał listy dla Corriere della Sera, które zostały zebrane w jednym tomie jako listy przeciwko wojnie – Lettere contro la guerra (2002). Angielskie tłumaczenie wydano tylko w Indiach w 2002 jako Letters Against the War; przetłumaczono je jeszcze na język niemiecki (2002), francuski (2002), hiszpański (2003), japoński (2004) i słoweński (2006).

W 2004 roku swoje zmagania z chorobą nowotworową spisał w książce Un Altro Giro di Giostra (wydanie polskie: Nic nie zdarza się przypadkiem, Warszawa 2009).

Zmarł 28 lipca 2004 roku w Orsigna (Toskania, Włochy). Żył 65 lat.

Ostatnie rozmowy z 2004 roku z synem Folco ukazały się dwa lata później jako La fine é il mio inizio (książka przetłumaczona w całości na hiszpański (2007) i francuski (2008), po niemiecku (2007) ukazała się wersja skrócona). Polskie wydanie Koniec jest moim początkiem ukazało się w 2010 roku.

W 2008 roku Angela Terzani zebrała teksty Tiziano o Kambodży i wydała jako Fantasmi. Dispacci dalla Cambogia. Z tych artykułów trzy ukazały się po niemiecku w 1980 roku w książce Holocaust in Kambodscha.

Biblioteka Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku posiada wszystkie angielskie tłumaczenia książek Tiziano (5 tytułów + 2 wydania tej samej książki w innych krajach).

Poniżej fragment Der Spiegel (2 sierpnia 2004, nr 32/2004) z rubryki „Gestorben”:

Urodziłem się w podmiejskiej robotniczej dzielnicy Florencji, oczywiście w domu, tak to się wtedy zawsze odbywało. (Tiziano Terzani, „Koniec jest moim początkiem”, Poznań 2010, str. 22)

(…) kiedy pojechałem do Pizy do Scuola Normale, która dla wielu stanowiła szczyt marzeń, wybrałem prawo. Razem ze mną studiowali ludzie, którzy w przyszłości mieli odegrać znaczną rolę w społeczeństwie, jak na przykład późniejszy premier Giuliano Amato.
Dostając się na studia, w jakiś sposób musiałem poddać się losowi, jaki był mi przeznaczony: to znaczy zostać naukowcem, politykiem czy kimś takim. Z tego powodu przez całe lata odrzucałem myśl o dziennikarstwie. (Tiziano Terzani, „Koniec jest moim początkiem”, Poznań 2010, str. 55)

Uczyłem się o Chinach na Uniwersytecie Columbia, który wówczas był największym centrum badań nad Chinami. Studiowałem u największych znawców Chin. (Tiziano Terzani, „Koniec jest moim początkiem”, Poznań 2010, str. 81)

„Der Spiegel”, jak zawsze hojny, zgodził się na mój pomysł i otworzyłem biuro tam, gdzie jeszcze nigdy takiego nie było, czyli w Bangkoku. Z Tajlandii mogłem obserwować całą Azję, to, co działo się w Kambodży, która zaczynała się ożywiać i gdzie ONZ zorganizowało wybory. Wojnę Tamilskich Tygrysów na Sri Lance, Birmę i wiele innych rzeczy. (Tiziano Terzani, „Koniec jest moim początkiem”, Poznań 2010, str. 332)

Wydania zagraniczne książek Tiziano Terzaniego (stan na 2012 rok):

- Pelle di leopardo
  1. j. włoski 1973

- Giai Phong! La liberazione di Saigon
  1. j. włoski 1976 [niektóre późniejsze wydania razem z Pelle di leopardo],
  2. j. angielski 1976 [Tajlandia – 1997],
  3. j. francuski 1977

- La porta proibita
  1. j. włoski 1984,
  2. j. niemiecki 1984,
  3. j. angielski 1985,
  4. j. polski 2011

- Buonanotte, signor Lenin
  1. j. włoski 1992,
  2. j. angielski 1993,
  3. j. niemiecki 1993,
  4. j. polski 2011

- Un indovino mi disse
  1. j. włoski 1995,
  2. j. angielski 1997,
  3. j. francuski 1997,
  4. j. niemiecki 1998,
  5. j. niderlandzki 1999,
  6. j. hiszpański 2003,
  7. j. chiński 2004 [Tajwan],
  8. j. portugalski 2005 [Brazylia], 2009 [Lizbona],
  9. j. polski 2008

- In Asia
  1. j. włoski 1998,
  2. j. niemiecki 2003,
  3. j. polski 2009

- Asien mein Leben. Die großen Reportagen
  1. j. niemiecki 2008

- Lettere contro la guerra
  1. j. włoski 2002,
  2. j. francuski 2002,
  3. j. niemiecki 2002,
  4. j. angielski 2002 [Indie],
  5. j. hiszpański 2003 [Argentyna],
  6. j. japoński 2004,
  7. j. słoweński 2006,
  8. j. polski 2012

- Un altro giro di giostra
  1. j. włoski 2004,
  2. j. niemiecki 2005,
  3. j. turecki 2005,
  4. j. słoweński 2008,
  5. j. polski 2009,
  6. j. rosyjski 2009,
  7. j. kataloński 2009

- La fine è il mio inizio
  1. j. włoski 2006,
  2. j. niemiecki 2007,
  3. j. hiszpański 2007,
  4. j. niderlandzki 2008,
  5. j. francuski 2008,
  6. j. chiński 2009 [Tajwan],
  7. j. węgierski 2009,
  8. j. polski 2010,
  9. j. koreański 2010

- Fantasmi. Dispacci dalla Cambogia
  1. j. włoski 2008, [3 teksty z tej książki ukazały się w j. niemieckim jako „Holocaust in Kambodscha” w 1980 roku]