RYSZARD KAPUŚCIŃSKI – AUDIO/VIDEO

SELECTED FILMS/INTERVIEWS WITH RYSZARD KAPUŚCIŃSKI

This page will be updated from time to time, so please visit it again

  • Marek Miller: Ryszard Kapuściński (Polish, 1987):

An excerpt of the interview with Marek Miller. The whole interview was published in Polish by Czytelnik Publishing House as a book (with DVD), „Pisanie. Z Ryszardem Kapuścińskim rozmawia Marek Miller” (Writing: Marek Miller in conversation with Ryszard Kapuściński) in 2012 (the book is out of print, see avalaible copies on Allegro in Poland). A great book which as of 2018 has not been translated to English, Italian or Spanish.

Parts of the interview were broadcast in 1988 and 1989 in Canada in the programme „Polish Kaleidoscope” (Kalejdoskop Polski) in Polish language:

  • DOC FILM: Arena: Kapuscinski (English, 1988):

https://www.bbc.co.uk/programmes/p021gzqg

W 2007 roku amerykańskie radio NPR (National Public Radio) przypomniało fragment rozmowy z Ryszardem Kapuścińskim z 1988 roku.

Ryszard Kapuściński’s selected quotes from the 1988 interview for National Public Radio in the USA (this interview was broadcast again by NPR in 2007):

I think the main thing is that people are not trying firstly to make revolutions, they are trying all other means of improve their lot, improve their living conditions and improve their situation. But if they fail with other peaceful means they are just trying to make revolution as a last desperate step. And of course they are also failing quite often because most of the revolutions are unsucessful. Because most of the revolutions are just a change of power, I mean the change of group of people in the power.

(…)

We are the people who are trying to first of all to establish the truth, what’s going really on, because all official reports we get from the governments involved in the war – they are pure lies. There is a lot of exaggeration, a lot of distortion. And only by journalist to go inside is to establish the truth. He has no other way but to risk his own life and to risk everything just to get in.

(…)

I don’t treat my profession as a simply the way of writing on making money. I understand it also as a sort of social work and also a sort of mission.

  • Susan Sontag & Frances FitzGerald: Ryszard Kapuściński (English, 31 March 1988, PEN America):

In this event, Polish journalist Ryszard Kapuscinski discusses his book „The Emperor, „about the fall of Haile Selassie, with historian Frances FitzGerald. Kapuscinski also addresses many other topics, including his childhood in war-torn Europe and how this lead him to journalism, the importance of form—and the perpetual reinvention of form—to his work, and the three major developments underway that he believed were transforming the world: the growth of independence movements, the move to cities, and the migration from developing countries to the developed world. Susan Sontag introduces the event by reading a passage from „The Emperor.”

  • Manu Leguineche: Ryszard Kapuscinski (Spanish, April 1989, Televisión Española):


See also elpais.com

  • Wiadomości TV: Ryszard Kapuściński (Polish, 8 January 1990, Polish TV News):

A recording with Ryszard Kapuściński from Polish TV News from January 8, 1990. Kapu was a member of the Civic Committee for the Building of the Cardiology Hospital in Warsaw. He said that the initiative to build the cardiology hospital is very important because this hospital will save many lives.

Transcript in Polish:

Ryszard Kapuściński (Obywatelski Komitet Budowy Szpitala Kardiologicznego w Warszawie im. Marszałka Józefa Piłsudskiego): „Dla mnie to jest i zaszczyt i obowiązek. Jestem nie sam. Zresztą ze środowiska dziennikarskiego, pisarskiego, artystycznego jest nas cała grupa i myślę, że jako humaniści, jako ludzie kultury, powinniśmy jak najbardziej się w tą akcję zaangażować. Każda rodzina ma kogoś kto padł ofiarą tej choroby, albo któremu ta choroba zagraża i udział nasz społeczny, finansowy i każdego innego rodzaju jest tutaj rzeczą podstawową, dlatego że ten szpital pomoże uratować życie bardzo wielu ludziom.”

  • Piotr Załuski: Ryszard Kapuściński (Polish, 1991; RWE, „Druga Arka Noego”):

https://www.polskieradio.pl/68/789/Tag/100227

  • 92Y/The Paris Review Interview Series: Ryszard Kapuściński (English, 1991):

This conversation between Scott Malcolmson and Ryszard Kapuściński, part of a collaboration between 92Y’s Unterberg Poetry Center and The Paris Review, was recorded live at 92Y on December 9, 1991.

  • Renata Gorczyńska: Ryszard Kapuściński (Polish, 25 April 1993, RWE, „Książka miesiąca”, 50:21):

https://www.polskieradio.pl/68/2461/Audio/318985

„Książka miesiąca” – audycja Renaty Gorczyńskiej poświęcona książce Ryszarda Kapuścińskiego pt: „Imperium”. Udział w dyskusji: R. Kapuściński – pisarz, podróżnik, Leon Bójko – autor reportaży, Gustaw Herling-Grudziński – pisarz, Piotr Załuski. Fragmenty książki czyta Wojciech Stockinger. (25.04.1993)

  • DOC FILM: Haile Gerima Imperfect Journey (English, 1994):

  • Eleanor Wachtel: Ryszard Kapuściński (English, 1994 in Berlin; CBC/Radio-Canada):

http://www.cbc.ca/player/play/2693687634

See also: cbc.ca

For many years, the celebrated Polish journalist Ryszard Kapuściński was the Polish Press Agency’s only foreign correspondent. He traveled alone, carrying just a camera, a change of clothes and some cash, because — as he used to say — „The less you have the better, because to have is to be killed.” A chronicler of 20th century war and revolution, Kapuściński covered more than 30 revolutions, surviving cerebral malaria, close calls with an Egyptian cobra and a scorpion, and four death sentences.

Through it all, Kapuściński kept writing  both news reports and nonfiction books. His 1994 book, Imperium, was based on his travels through the disintegrating Soviet Union during its final years. The book was an immediate success, widely praised and translated into 21 languages.

Eleanor Wachtel spoke with Ryszard Kapuściński from Berlin in 1994. Kapuściński died in 2007 at the age of 74.

NEW WORLD, NEW GENRE

I think it’s time to talk about a new genre in literature. We’re at a moment of transformation into this postmodern world, and we need a new approach in writing about it. On the one side, we have what we call fiction: literature, novels, television series which tell very personal stories of families or relationships. And on the other side, we have this form of media — news media specifically — that has developed over the past 20 or 30 years. It’s very quick, very superficial and very manipulative, and it doesn’t give you any background. In the middle, between these two extremes, is this vast, empty field which we have to fill up with the sort of literature that I’m trying to write.

WHY HE RUNS TOWARD DANGER, NOT AWAY FROM IT

​It’s not that I like dangerous situations. I never met anyone who liked real danger. Danger is a terrible experience and fear is a terrible experience. I’m doing this work, and I accepted this work because it gives me a lot of satisfaction. And when I accepted the work, I also had to accept the dangers of the profession. Our profession — foreign correspondents working in third-world countries — is very dangerous. Every year, over 60 of my colleagues are killed. I’m alive because of luck. Some people have luck and some don’t.

I’ve been to places where there is shooting and there is fighting, there’s no other way to understand it but to experience it. I think that my passion for being there, my fascination, was stronger than the fear. For me, the higher place in my scale of values was to be there, to be witness. And it gives me a great satisfaction.

ON CURIOSITY, CONCENTRATION AND EMPATHY

I have a tremendous curiosity, and great passion for what I’m doing. I think this passion requires tremendous concentration. If you have the capacity to concentrate on a specific aspect of what you see or feel, it helps you discover the real essence of things. I think it’s a question of empathy — I really feel myself to be among [the people I write about]. It’s not artificial, it’s not that I’m part of them just because I have to write about them. I think that people are very sensitive about this, because if you come in like a foreigner, they watch you, they feel that you are artificially there because it’s your job, and they won’t be very helpful.

Ryszard Kapuściński’s comments have been edited and condensed.

Music to close the interview: „Canto Ostinato” composed by Simeon ten Holt, performed by Sandra van Veen and Jeroen van Veen.

(Source: CBC Radio · , https://www.cbc.ca/radio/writersandcompany/ryszard-kapu%C5%9Bci%C5%84ski-on-reporting-from-the-front-lines-1.3721998)

  • Steven Smith: Ryszard Kapuściński (English, 23 September 1994 in Berlin, ITN):



  • Peter Gzowski: Ryszard Kapuściński (English, 7 December 1996, CBC Toronto, audycja radiowa „The Morningside”):

Więcej o rozmowie w książce Marka Kusiby „Ryszard Kapuściński z daleka i z bliska” (Znak, 2018, str. 139-141) oraz w artykule Jerzego Jastrzębowskiego „Epokę imperiów mamy za sobą. Ryszard Kapuściński w Kanadzie” (27 grudnia 1996, „Rzeczpospolita”). Fragment rozmowy opublikowany został również w artykule Marka Kusiby „Przemyśleć cały świat. Spotkania z Ryszardem Kapuścińskim” (Akcent, 3/2002):

Wizyta u Petera Gzowskiego. Poranna audycja Morningside (słuchało jej stale półtora miliona Kanadyjczyków i Amerykanów). Dwudziestopięciominutowy wywiad zaaranżował dziennikarz CBC Jurek Jastrzębowski. Kapuściński mówi płynnie po angielsku. Obserwuję przysłuchających się kanadyjskich dziennikarzy z Canadian Broadcasting Corporation. (Zasłuchani, trzymają w rękach angielskojęzyczne wydania Cesarza, Imperium, Jeszcze dzień życia, Wojny futbolowej. Jak książeczki do nabożeństwa…) Po wywiadzie ustawią się w kolejkę po autograf.
Gzowski: Od czterdziestu lat polski korespondent zagraniczny Ryszard Kapuściński jest świadkiem rewolucji i wojen domowych na całym świecie. To, co widział, opisał w znakomitych książkach – jest gwiazdą literatury światowej – takich jak Cesarz o Haile Selassiem czy Imperium, o rozpadającym się ZSRR. Mam całą listę pytań, ale chcę zacząć od pańskiego dzieciństwa. Urodził się pan w Pińsku?
Kapuściński: Tak, wówczas to miasto było w Polsce, obecnie jest na Białorusi. Pińsk jest po prostu we wschodniej części Europy, w bardzo biednej części Europy. Białoruś nadal jest bardzo ubogim krajem, tam do dziś ludzie stoją w kolejkach po chleb. Byłem tam ostatnio trzy miesiące temu.
P.G.: Czy to prawda, że pierwszy raz siedział pan w samochodzie mając czternaście lat, zaś pierwszy telefon miał pan dopiero w wieku trzydziestu lat?
R.K.: To prawda, ale jeszcze nie cała prawda. Moje dzieciństwo przypadło na czas wojny, więc gdy byłem dzieckiem, moim problemem nie było przejechanie się samochodem. Problemem były buty na zimę. W okolicach Pińska zimy są mroźne. Wychowałem się w biedzie i dlatego rozumiem sytuację i mentalność nędzarzy. To jest powód, dla którego tak często jeżdżę do Afryki i piszę o Afryce.
P.G.: Istotnie, coś pana ciągnie do tej Afryki…
R.K.: Często tam jeżdżę. Obecnie piszę o Afryce książkę (mowa o Hebanie – M.K.). Spróbuję zawrzeć w niej czterdzieści lat moich doświadczeń zawodowych. Z tej czterdziestki, przeszło dziesięć lat spędziłem w Afryce. W ciągu ostatniego roku, przez pięć miesięcy byłem w Zachodniej Afryce, w Sahelu i na pustyni, jeżdżąc z wioski do wioski. Staram się pisać o Afryce, bo ludzie tam mieszkający pozbawieni są własnego głosu w mediach i w literaturze, nikt nie wie o tym, jak żyją i co myślą. Uważam, że udzielenie im głosu jest moim obowiązkiem. Świat bogatych powinien się dowiedzieć, że obok niego istnieje inny, liczniejszy świat – świat ludzi biednych i głodnych.
P.G.: Mam oto w oczach obraz chłopca z Pińska, który zwiedził świat, opisał przebieg dwudziestu siedmiu rewolucji, ale również opisał życie ludzi żyjących z dala od polityki, choć cierpiących jej skutki. Wydaje mi się, że „zjawisko Kapuściński” jest wyzwaniem dla świata techniki. Oto mamy nasz nowoczesny świat, ograniczony zasięgiem kamer telewizyjnych, błyskiem fleszów i jupiterów, a gdzieś tam w kącie siedzi chłopiec z Pińska i zapisuje coś w notesie, pisze bez przerwy…
R.K.: Istotnie, zawsze pracuję sam i nie podpieram się techniką. Na nieszczęście, wielkie media, ich zespoły kamerzystów i oświetleniowców, przekazują za pomocą telewizji całkiem nieprawdziwy obraz świata. Telewizja przyciąga naszą uwagę do pojedynczych spięć: wojen, zamachów bombowych i tym podobnych. Koncentruje się na Rwandzie lub Afganistanie, tymczasem całe kontynenty, miliardy ludzi, przeżywają gehennę skrajnej nędzy, dziedziczonej z pokolenia na pokolenie. A tego już telewizja nie pokaże – pokaże tylko sensacje. Media stwarzają własny obraz świata, wyłącznie na własny użytek. Konkurują między sobą, kto będzie pierwszy, w związku z czym załogi telewizyjne jeżdżą gromadą z jednego miejsca na drugie. Weźmy wojnę w Zatoce Perskiej: wszyscy zagraniczni korespondenci – radia, telewizji, prasy – siedzieli na kupie w jednym miejscu, nie zważając na to, co tragicznego działo się w wielu innych miejscach świata. Tematy podejmowane przez media dyktowane są wymogami ich wewnętrznej konkurencji, nie zaś tym, co naprawdę dzieje się na naszej planecie.

  • Àfrica per als africans: R. Kapuściński (Spanish, 19 december 1997, TV3, 31:03):

http://www.ccma.cat/tv3/alacarta/musica-per-a-camaleons/africa-per-als-africans/video/5646940/

RISZARD KAPUSCINSKI. „Àfrica per als africans” L’escriptor polonès Ryszard Kapuscinski és actualment un dels periodistes i analistes de la realitat internacional més reconeguts. Després de molts anys d’haver treballat com a corresponsal internacional de l’agència polonesa de notícies, s’ha fet famós i ha obtingut un gran reconeixement arreu del món amb els seus llibres: „L’emperador”, „L’Imperi”, „La guerra del fútbol”… Actualment està escrivint „Eben”, un llibre on relata la seva experiència i els seus coneixements sobre el continent africà. El contingut d’aquest futur llibre és la base de la conversa que apareix en el programa.Kapuscinski ha viscut a l’Àfrica durant 12 anys, i ha estat testimoni de les principals revolucions i lluites que hi ha hagut. Al llarg del programa, els comentaris de Kapuscinski sobre la situació política de l’Àfrica actual, que, segons ell, passa per un moment crucial, s’alternen amb experiències personals i mirades optimistes de cara al futur d’aquell continent tan desconegut i tan maltractat per la història. Tot es complementa amb fotografies sobre Àfrica fetes pel mateix Kapuscinski al llarg dels 40 anys que fa que visita i viu a l’Àfrica, i interessants imatges d’arxiu.

  • DOC FILM: Filip Bajon Poszukiwany: Ryszard Kapuściński [Wanted: Ryszard Kapuściński] (Polish, 1998):

[ENGLISH] He is not at home. He appears now and then, but even his wife does not know when his next visit is to going to be. Or she does not want to say. His friends also give evasive answers. He has not gone abroad. Perhaps he is in his retreat and works on a new book. A film crew is in search of the writer and pays visits to his friends.

Ryszard Kapuściński was born in 1932 in Pinsk, in the eastern borderlands of Poland (now in Belarus). As a boy he encountered the poverty and hunger of the Polesie region. He remembered well the exodus from the town after the Soviet invasion of Poland on 17 September 1939. If it had not been successful, his family would have certainly been deported to Kazakhstan and the fate of his father, a teacher and reserve officer, would have been even more tragic. The experience of that time proved useful in later years in Kapuściński’s assignments as a reporter witnessing revolutions and coups in  many countries.

Kapuściński won international reputation with such books as ‘The Shah of Shahs’, ‘The Soccer War’, ‘The Shadow of the Sun’, ‘Imperium’ and ‘Travels with Herodotus’. One his greatest successes – ‘The Emperor’, focusing on the decline of Haile Selassie’s regime in Ethiopia –  has been successfully adapted for the theatre. He also published several volumes of the ‘Lapidarium’ series in which his reporter’s observations are drawn together into philosophical reflections on the inner mechanisms governing the world and societies.

Ryszard Kapuściński died in 2007.

The speakers in the film, apart from Kapuściński himself, include the journalists Stefan Bratkowski and Marek Miller, the film director Andrzej Wajda, the writer Witold Zalewski, as well as Jerzy Hutek, the director of the stage of adaptation of ‘The Emperor’, and a group of actors. (http://mediakontakt.home.pl/old/index.php?p=archiwa&id=157)

[POLISH] W domu go nie ma. Podobno od czasu do czasu wpada tam na chwilę, ale nawet żona nie wie, kiedy pojawi się znowu. Nie wie albo nie chce powiedzieć. Także znajomi i przyjaciele udzielają niejasnych, wymijających odpowiedzi. Nie wyjechał z kraju. Pewnie zaszył się w jakiejś kryjówce. Może pisze książkę? Ekipa szuka swego bohatera. Jeździ po kraju, odwiedza kolegów pisarza. Tymczasem widzowie szybko wpadają na trop znakomitego reportera. W fotoplastikonie ogląda panoramy rodzinnego miasta, stolicy Polesia: zdjęcia katedry, kolegium jezuitów, pałacu Butrymowiczów, rzecznego portu, budynków garnizonowych Flotylli Pińskiej. Niektóre z zapamiętanych z dzieciństwa domów i budowli stoją do dziś, po innych nie został nawet ślad.

Ryszard Kapuściński urodził się w 1932 roku w Pińsku. Wcześnie zetknął się z poleską biedą, głodem, potem z wojną. Dobrze pamięta ucieczkę z miasta po 17 września 1939 roku. Gdyby się nie udała, całą rodzinę wywieziono by z pewnością do Kazachstanu, a los ojca – nauczyciela, oficera rezerwy byłby jeszcze bardziej tragiczny. Doświadczenia owych lat przydały się później w pracy korespondenta na frontach licznych wojen, terenach zamieszek, w krajach ogarniętych rewolucją. Nim jednak Kapuściński ruszył w 1956 roku w pierwszą podróż zagraniczną do Indii, Pakistanu i Afganistanu, ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim oraz terminował w reportażu krajowym. Pierwszy tom – „Busz po polsku” – zapowiadał wielki talent autora, jego zdolności obserwacji i interpretacji zjawisk oraz procesów. Następnie, jako dziennikarz „Polityki”, a potem „Kultury” oraz korespondent zagraniczny Polskiej Agencji Prasowej drukował pasjonujące reportaże z ogarniętego zawieruchą Konga, opisywał dramatyczne porwanie Carla von Spreti w Gwatemali i tyleż krwawą, co absurdalną „wojnę futbolową” pomiędzy Salwadorem i Hondurasem. Wreszcie nadszedł czas wielkiego, światowego sukcesu „Cesarza” potwierdzony kolejnymi, równie głośnymi publikacjami: „Szachinszach”, „Imperium”, „Lapidarium”. Te ostatnie tytuły to owoc „drugiej warstwy” pracy reportażysty. Po ogromnie absorbujących, intensywnych i gorączkowych zajęciach frontowego korespondenta opisującego „powierzchnię zdarzeń” nadchodzi czas refleksji. Pora ukazywania ukrytych mechanizmów rządzących światem, interpretowania zdarzeń, wyjaśniania procesów dziejowych, w wyniku których niszczeją niezniszczalne na pozór potęgi, kruszą się mocarstwa, upadają imperia. Trzeba tworzyć takie syntezy. Porządkować świat, wyznaczać ludziom punkty orientacyjne. I nadzieję. W filmie wypowiadają się, obok bohatera, także Stefan Bratkowski, Marek Miller, Andrzej Wajda, Witold Zalewski oraz grono aktorów występujących w sztuce „Cesarz”, wraz z reżyserem inscenizacji Jerzym Hutkiem. (https://www.sfp.org.pl/film,33129,1,Poszukiwany-Ryszard-Kapuscinski.html)

  • Paul Scheffer: Ryszard Kapuscinski (English with Dutch subtitles, 1999, VPRO, „Leven & werken”):

Paul Scheffer rozmawiał w holenderskiej telewizji VPRO w 1999 roku z Ryszardem Kapuścińskim. Był to jeden z serii autobiograficznych wywiadów z wybitnymi osobistościami świata nauki, kultury i polityki.

[the video does not work (as of 2018)] https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_038503~vpro-1999-51-min-11-sec~.html

Serie autobiografische gesprekken met vooraanstaande mensen uit de wereld van de wetenschap, cultuur en politiek, afwisselend gepresenteerd door Michaël Zeeman, Chris Kijne en Paul Scheffer. Deze aflevering spreekt Paul Scheffer met de Poolse journalist/schrijver Ryszard Kapuscinski over de Tweede Wereldoorlog, zijn herinneringen aan de Russische inval in Polen in 1939, toen hij zeven jaar oud was, de massa-executies in Katyn, de betekenis van de 20e eeuw in het licht van de dekolonisatie, zijn reizen en werk als verslaggever en chroniqueur van de politieke omwentelingen in de 20e eeuw, zijn boeken over oa Haile Selassie, de revolutie in Iran, de burgeroorlog in Angola en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, de invloed van de staat van beleg in Polen op zijn schrijven en zijn geboorteplaats Pinsk, nu gelegen in Wit-Rusland.

Wynotowane wybrane wątki:

Ryszard Kapuściński mówi o dzieciństwie w Pińsku, wejściu rosyjskich czołgów do miasta. Nauka w rosyjskiej szkole. Atmosfera strachu, deportacje. Polityka Stalina: czyszczenie etniczne. Surowa zima 1939/40, brak jedzenia, stanie w kolejkach po nocach by dostać trochę chleba, cukru. Wiele dni bez jedzenia. Poznał czym jest głód. Pierwsze lata wojny pamięta jako okres głodu. Dla dzieci głód jest strasznym doświadczeniem. Ojciec ucieka z kilkoma przyjaciółmi z transportu do Katynia. Katyń jest nie tylko symbolem tragedii narodowej ale jest również bardzo ważny do zrozumienia tego jak system totalitarny działa, bo w Katyniu nie tylko zostali zamordowani wszyscy oficerowie ale zlikwidowano tam całą polską inteligencję, wszystkich intelektualistów, lekarzy, prawników, każdego kto miał wyższe wykształcenie. Gdy wojna się skończyła Polska nie miała inteligencji, trzeba było budować wszystko od początku. Jest to bardzo ludzka historia, dziś też jest wiele różnych wojen i ludzie nie zwracają na to uwagi, jakkolwiek teraz mamy telewizję i możemy wojny przynajmniej zobaczyć. Wtedy wiedza o tym co działo się w innych częściach świata była bardzo ograniczona. Nawet jeżeli ludzie mieli jakieś informacje, to ludzie w Ameryce, Kanadzie, poza Europą nie wierzyli w nie bo nie mogli sobie wyobrazić rozmiarów zbrodni.

Mówi o swoim zmaganiu z doświadczeniami wojny. Są one bardzo niebezpieczne dla psychiki i jest bardzo niebezpieczne dać się zniszczyć tym wspomnieniom i obrazom. Próba uwolnienia się od tego, ale nie wszystko jest możliwe. Sprawia to jednak, że jest czuły na sytuacje konfliktu, napięcia, wojny. Strategia przetrwania w czasie wojny to być jak najmniej widocznym. Polska ma długą tradycję oporu, walki o wolność. W polskiej kulturze, polskim języku rozwinięto język ezopowy. Mówienie jednej rzeczy i rozumienie przez to czegoś innego. Słowa mające różne znaczenie w różnym kontekście. Niczym wiele języków. Przykład książki „Cesarz”. W Polsce czytanie jej jako książki o ludziach władzy nad Wisłą.

Skąd ta fascynacja podróżami? Żeby uciec, być wolnym? Do pewnego stopnia, ale przede wszystkim fascynował go świat. XX wiek nie był tylko pesymistycznym wiekiem, ale czasem narodzin trzeciego świata, nie tylko dekolonizacji ale wolności dla 2/3 ludzkości. Była nadzieja na to, że niepodległość oznacza dobrobyt. Naiwność.

Czego szukał? Życia prostych ludzi, tzw. normalnych ludzi, tzw. ludzi ulicy.

Pozwólmy każdemu rozwijać się na swój sposób, nie narzucać europejskiego systemu wartości. Niech każdy ma wolność do własnej kultury i jej wyrażania.

Nie mógł patrzeć okiem kolonizatora, bo Polska nie miała takiego doświadczenia. To Polska była kolonią. Niewiedza w Afryce, że kolonializm dotyczył też białych ludzi, Europejczyków, np. Polaków. Rozmowa z Afrykańczykami: Ile lat byliście kolonią? 70 lat? To jest nic. Mój kraj był dwa razy dłużej. Wiem co to znaczy kolonializm. Wiem o tym od mojego taty, dziadka. W drugiej połowie XIX wieku zabroniono mówić w języku polskim na ulicy. Doświadczenie kolonializmu jest czymś co mam we krwi i co jest zapisane w naszej historii. To be independent is very fresh and new experience for us.

Kapu mówi co wpłynęło na zaczęcie książek „Cesarz i „Szachinszach opisem psa Lulu (nie mógł pisać już 20 raz o rewolucji w ten sam sposób jak dotychczas) i opisem pokoju hotelowego (dać na początku opis manifestacji? To by było nudne).

Why pushing luck and fate all the time (przykład Angoli)? I am again telling you, this is curiosity, fascination of what’s going on. Jestem historykiem. Są dwie metody pisania historii. Jedna – na uczelni. Ale odmówiłem. Bycie profesorem na uczelni nie było tak interesujące dla mnie. History is in the making. I tak chciałem ją opisywać. Trzeba pisać o pain, hunger, suffering, disaster. Why are you going? Bo innej metody nie ma by opisywać history in the making. You have to take this risk. Fascynacja jest silniejsza niż strach. Być tam. Zobaczyć na własne oczy, bo eyewitness account jest najbardziej wartościowe. Moralnie, etycznie jest to dla mnie ważne. Zobaczyłem to. Daje mi to bezpieczeństwo bo mogę udowodnić to własnym doświadczeniem. To be insider. You can’t be outsider.

Kongo, śmierć Lumumby. Odmówiono mu opublikowania tekstu. Wezwany do MSZ słyszy: te historie są nieprawdziwe. Nigdzie nie pojedziesz, bo kłamiesz.

Zawsze mówię w takich sytuacjach, bo to się kilka razy potem powtarzało: Pojedź ze mną. Zabiorę ciebie tam. Zobaczysz. I potem pogadamy. (You go with me. I will take you there. You will see. And then we talk).

To jest ważne. Żeby tam być. Potwierdzić prawdę, o której się pisze, swoim ryzykiem i swoim życiem jeśli jest to konieczne. To nie tylko chłodny opis, ale próba wyjaśnienia. A wyjaśniając, tłumacząc coś, walcząc o coś, jesteś zaangażowany.

Polityczne zaangażowanie? Nie, to jest ludzkie zaangażowanie (human engagement), moralne zaangażowanie. Widzisz ludzi cierpiących, którzy walczą o coś, których sprawa jest słuszna, ale nie mają możliwości by to wyrazić. Zobacz ile jest biedy na świecie, setki milionów ludzi cierpiących, ale to są ludzie milczący. Nie wiedzą jak to wyrazić, jak wyrazić ich potrzeby, problemy, tragedie. I ktoś powinien za nich mówić. Bo nam jest łatwo o tym zapomnieć, że żyjemy na bardzo niesprawiedliwym świecie. Bo nie widząc tych realiów, po prostu o nich zapominamy. Myślę że to nie jest słuszne. Powinniśmy o tym mówić.

Dekolonizacja i kryzys państwa.

Dwie tendencje. Globalizacja i dezintegracja.

McDonald’s.

Świat jest chaotyczny, ale ludzie są w stanie żyć w pokoju. Wojny są, ale lokalne. Każda wojna jest dramatem. Ponad pół wieku żyjemy bez wielkiej wojny i nie ma takiej na horyzoncie. Nie możemy powiedzieć, że żyjemy przed jakąś wielką wojną. Lokalna wojna i wojna domowa will always be with us, gdyż żyjemy w okresie tworzenia się nowych państw, nowych narodów. Takie okresy są pełne konfliktów interesów.

Polską. Udana dekolonizacja po 1989? Strajki w Stoczni Gdańskiej w 1980. Grudzień 1981. Czołgi. History is very complicated / dramatic process.

W Europie Środkowej i Wschodniej możemy się spodziewać wielu unhappy surprises. Nigdy nie wiadomo co się stanie.

Czy w społeczeństwie polskim są ciągle ślady doświadczenia kolonialnego? To naturalne, bo to jest bardzo długie doświadczenie. Względnie łatwo jest nauczyć nową rzecz jedną osobę, ale nauczyć całe społeczeństwo to bardzo długi i trudny proces. Społeczeństwa mają inną prędkość rozwoju. Życie jednej osoby to krótka historia i może się w nim wiele wydarzyć. Może być wiele doświadczeń. Zmienić mentalność społeczeństwa i jego doświadczenie, sposób myślenia, sposób bycia to bardzo długi proces.

Naszym problemem w Polsce jest to, że ludzie czują się bardzo zagubieni. Nie mogą odnaleźć się w społecznych, politycznych, ekonomicznych realiach. Znaczna część społeczeństwa nie możne znaleźć swojego miejsca. Jest raczej poczucie bycia zagubionym, samotnym. Cała ta część Europy żyje ciągle w stanie wielkiego kryzysu. Całe to doświadczenie jest bardzo nowe i 10 lat to krótki okres w życiu społeczeństw. Trzeba obserwować co się dzieje, analizować sytuację.

Pińsk. Polacy na Białorusi są obywatelami drugiej kategorii.

The struggle is going on. This is a very historical moment for us, very important and crucial. (Notował: Adam Kajzer)

  • The John Adams Institute: Ryszard Kapuściński, „The Shadow of the Sun” (English, November 22, 2000):

Nov 22, 2000 – De Rode Hoed, Keizersgracht 100, Amsterdam

The John Adams Institute presented a lecture by the eminent Polish journalist and author Ryszard Kapuscinski, who talked about his life’s work and his book The Shadow of the Sun, a masterfully written account of his travels through Africa, his favorite continent. Kapuschinski avoided the official tours as well as the plus hotels, palaces and high politics. Instead, he explored and painted a verbal portrait of the complex society of this vast land. The skillful author brings a story to life that is usually told in terms of dehumanizing statistics and the rhetoric of politics, and his personal account of post-colonial Africa bears witness to customs and practices seen in their own terms – as human responses to an often tormenting environment.

  • Charlie Rose: Ryszard Kapuściński (English, 2000):

Ryszard Kapuscinski talks about his life in journalism.

  • Charlie Rose: Ryszard Kapuściński (English, 2001):

Journalist Ryszard Kapuscinski talks about his new book, „The Shadow of the Sun,” a collection of his experiences in Africa.

  • Étonnants Voyageurs 2001. Café littéraire avec: Raymond DEPARDON, Jean HATZFELD, Ryszard KAPUSCINSKI, Titouan LAMAZOU. Animé par Maëtte CHANTREL, Pascal JOURDANA (English and French, 2001)

 

  • Étonnants Voyageurs 2001. Café littéraire avec: Marc DE GOUVENAIN, Ryszard KAPUSCINSKI, Julia LEIGH, Jacques MEUNIER. Animé par Maëtte CHANTREL (English and French, 2001):

Marc DE GOUVENAIN, Ryszard KAPUSCINSKI, Julia LEIGH, Jacques MEUNIER: Remise du Prix de l’Astrolable

 

  • Bolesławiecki Ośrodek Kultury / Danuta Maślicka: Ryszard Kapuściński (Polish, November 2001, Bolesławiec in Poland, a meeting with readers in the Bolesławiec Culture Centre):

 

Nagranie wideo – Realizacja: Bernard Łętowski, Andrzej Stefańczyk. Telewizja lokalna „Azart-sat” w Bolesławcu, 2001. Spotkanie zorganizowała i prowadziła Danuta Maślicka.

  • Kosmopolis 2002: The opening of Café Europa, with  a lecture by Ryszard Kapuściński (Spanish, December 2002, Barcelona, International Festival of Literature Kosmopolis; Centre de Cultura Contemporània de Barcelona (CCCB)):

Kosmopolis is a biennial literary event that has been held since 2002, with two special editions (in 2005, Year of the Book and Reading, and in 2010, the Kosmopolis Special), and with a continuous programme that keeps the spirit of the festival alive all year round.

kosmopolis_K02_en-414x600

  • Fernando Sánchez Dragó: Kapuściński (Spanish, 2003, TVE2, „Negro sobre Blanco”, 58:55):

Entrevista de Fernando Sánchez Dragó con el periodista, historiador, ensayista y poeta Ryszard Kapuściński, con motivo de la entrega el premio Príncipe de Asturias de la Comunicación. G Grabada el 23 de octubre y emitida el 2 de noviembre de 2003.

  • The Prince of Asturias Award (Spanish with English description from AP Archive; 25 October 2003):

www.aparchive.com

In 2003 Ryszard Kapuściński was awarded the Prince of Asturias Award, the Spanish-speaking world’s closest equivalent to the Nobels.

1. Polish writer Ryszard Kapuscinski (taller man on on left) standing with Peruvian philosopher Gustavo Gutierrez Merino listening to awards being presented

2. Kapuscinski walks towards podium, receives award from Prince Felipe, Prince of Asturias (of Spain), then steps aside

  • DOC FILM: Gabrielle Pfeiffer A Poet on the Front Line: The Reportage of Ryszard Kapuściński (English, 2004):

http://www.kapuscinskithemovie.com

Excerpts from „A Poet on the Frontline: The Reportage of Ryszard Kapuscinski”, a documentary portrait of war correspondent and writer Ryszard Kapuscinski, by Gabrielle Pfeiffer, shot with Kapuscinski in 4 countries over 6 months.

See also: STIFF – a short film by Gabrielle Pfeiffer, adapted for the screen from an essay by Ryszard Kapuscinski.

  • Grzegorz Miecugow: Ryszard Kapuściński (Polish, 2004, „Inny punkt widzenia”):

Broadcast in Poland in 2004 and published later in Polish in the book by Grzegorz Miecugow, Inny punkt widzenia (Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2005, pages 135-152).

  • Travels with Herodotus. A Discussion with Ryszard Kapuscinski (English, 2004, New York Institute for the Humanities, New York University):

In 2004, journalist Ryszard Kapuscinski gave a luncheon lecture about the Greek historian Herodotus.

  • Confronting the Worst: Writing and Catastrophe. Discussion with Ryszard Kapuściński, Svetlana Alexievich, Carolin Emcke, Philip Gourevitch, Elena Poniatowska, François Bizot (English, 16 April 2005, New York City, New York Public Library):

https://www.c-span.org/video/?186358-1/confronting-worst-writing-catastrophe

Moderated by Ms. Linfield, a group of writers discussed topics such as the writer’s role as documentarian, scourge to conscience and action, and moral witness. They also explored whether that role has been affected by changing technologies, particularly photo- and video-journalism and the Internet. This diverse group of writers who have made distinguished contributions to this literature shared reflections on writing about, and on trying to grasp, some of the most extreme horrors of recent history, such as genocide, war, and torture. After they read from their writings, they answered questions from the moderator and audience members. The introductions were made by Salman Rushdie.

Kapuscinski wrote The Soccer War. Alexievich wrote Voices from Chernobyl. Emcke wrote Letters from the Edge of the World. Gourevitch wrote We Wish to Inform You That Tomorrow We Will be Killed With Our Families. Poniatowska wrote Nothing, Nobody: The Voices of the Mexico City Earthquake. Bizot wrote The Gift.

Ryszard Kapuscinski discusses writing about Africa, Asia and South America at Confronting the Worst: Writing & Catastrophe, part of the 2005 PEN World Voices Festival. (PEN America soundcloud):

  • The Power of the Pen: Does Writing Change Anything? Speeches by Ha Jin, Ryszard Kapuściński, Margaret Atwood, Salman Rushdie, Jonathan Franzen, Shah Sa, Nuruddin Farah, Antonio Munoz Molina, Wole Soyinka (English, 18 April 2005, New York City, Town Hall; New Yorker Magazine/PEN, This event was part of the New York Festival of International Literature):

https://www.c-span.org/video/?186420-1/writing-politics

  • The Leonard Lopate Show: Wole Soyinka & Ryszard Kapuściński (English, 18 April 2005, „The Power of the Pen”, WNYC, New York City):

Wole Soyinka—a Nobel Prize-winning Nigerian playwright, poet, novelist, and essayist—and Ryszard Kapuscinski—a Polish journalist and author who has covered wars, revolutions, and cultures around the world since the 1950s—discuss the relationship between writing and political change in a New Yorker-sponsored evening of readings during the PEN World Voices festival.

  • Iñaki Gabilondo: Ryszard Kapuściński (Spanish, 2005):

Ryszard Kapuscinski fue el gran reportero del siglo XX. Nació en Polonia en 1932 y, aunque estudió historia en la Universidad de Varsovia, se dedicó al periodismo. Sus textos fueron publicados por Time, The New York Times, La Jornada y Frankfurter Allgemeine Zeitung. Desde que tenía 30 años compaginó su trabajo como reportero con la literatura. Es considerado uno de los referentes del periodismo de guerra, el gran maestro del reportaje.

Esta entrevista la hizo Iñaki Gabilondo en 2005, para el programa Hoy por Hoy de Cadena Ser, cuando Kapuscinski fue nombrado Doctor Honoris Causa por la universidad Ramón Llull de Barcelona. En ella, ambos periodistas reflexionan sobre el periodismo, la globalización y el ser humano. Kapuscinki pone de relieve que estamos en un mundo multicultural en el que los pueblos que han sido históricamente maltratados empiezan a reconocer su identidad y a reivindicarla. “Son pueblos con mucha dignidad”, como es el caso de los africanos. “Aunque África ha sido descolonizada a nivel político y económico, aún se está descolonizando culturalmente. Es un proceso que ya se empieza a consolidar”.

Hay un libro del reportero llamado Los cínicos no valen para este oficio. Iñaki Gabilondo le pregunta si, a pesar de su experiencia, sigue pensando esta afirmación. Kapuscinski está convencido de ello. Habla de sus muchos colegas de profesión que han podido demostrarle, a lo largo de los años, que “para ser un buen reportero necesitas ser bueno, responsable y tener sentido de la humanidad”. Cuando él se ha topado en el camino con periodistas comprometidos “trataban su profesión como una misión, como un entendimiento de que, con lo que hacemos, ayudamos a otros a entender lo que está pasando”. Aunque él no podría escribir sobre lugares donde nunca ha estado, cree que desde una redacción se puede hacer información ética, “creo que todo está en nuestra conciencia, en nuestro corazón, en nuestra voluntad sincera de aproximarse a esas realidades. Nunca lo logramos al 100% pero lo que podemos hacer es aproximarnos a esta situación. Hay que leer muchísimas cosas y buscar testimonios de la gente que estuvo allí”.

¿Qué pasa con Internet? Le pregunta Gabilondo. Es evidente que ha ayudado a democratizar la información, pero también la calidad de mucha de esta información ha decaído. El reportero apunta que “Internet es como un cuchillo, puede servir para dividir el pan o puede servir para cortar la cabeza”.

Kapuscinski muestra a lo largo de la entrevista su fe en el ser humano, en su capacidad de mejorar, de aprender. Analiza el lado malo de las cosas, pero le da más importancia a la parte positiva. A pesar de las grandes corporaciones mediáticas y de los intereses empresariales, sigue creyendo que siempre hay lugar para el buen periodismo.

  • Mònica Terribas: Ryszard Kapuściński (Spanish, 15 June 2005, TV3 „La nit al dia”, 40:11):

http://www.ccma.cat/tv3/alacarta/la-nit-al-dia/ryszard-kapuscinski-entrevistat-per-monica-terribas-1562005/video/5646942/

  • Saló de lectura: Ryszard Kapuściński (Spanish, June 2005)

  • Ryszard Kapuściński: Wieczór promocyjny tomiku poezji Prawa natury (Polish, 9 March 2006 in Kraków, Poland):

9 marca 2006, godz. 18, w Sali Mehofferowskiej (ul. Długa 1) w Krakowie. Spotkanie prowadził Tomasz Fiałkowski, wiersze czytał Jerzy Trela. Zapis spotkania dostępny na kapuscinski.info oraz tygodnikpowszechny.pl

  • Ryszard Kapuściński: Speech in a bookstore where he promoted his book „Travels with Herodotus” (English, 2006, Stockholm, Sweden):

  • Luciano Minerva: Ryszard Kapuściński (Italian, 2006 in Udine, Italy; Rai News 24 in collaboration with Vicino Lontano; „Incontri”; 12’17”):

http://www.teche.rai.it/2017/05/ryszard-kapuscinski/

  • Incontri: Ryszard Kapuscinski (Italian, 2006 in Udine, Italy; RAI; 12’42”):

http://www.teche.rai.it/2018/06/ryszard-kapuscinski-udine-2006/

See also: L’università di Udine laurea ad honorem Ryszard Kapuściński

  • Miguel Toral: Ryszard Kapuściński (Spanish, 24 May 2006 in Barcelona):

http://www.elmundo.es/elmundo/2007/01/24/videos/1169645246.html

Entrevista realizada por Miguel Toral, director de 'El Mundo en Portada’, el 24 de mayo de 2006 en Barcelona, cuando Kapuscinski recibió el Premio de Periodismo Miguel Gil Moreno.

  • Ryszard Kapuściński: meeting with readers (Polish and Italian, October 2006 in Rome, Italy):

L’Istituto Polacco di Roma presenta: Poeti romani leggono le sue poesie, seguito dal dibattito.
Nell’occasione l’ Istituto Polacco di Roma ha presentato il documentario di Piotr Zaluski su Ryszard Kapuscinski „La seconda Arca di Noè” 25′, prod. TVP Wroclaw.
Ryszard Kapuscinski (1932) – uno dei più grandi reporter della storia. Negli ultimi anni abbiamo scoperto che il grande reporter è anche un importante poeta.L’ha scoperto pure l’Italia, la casa editrice Forum di Udine, che ha pubblicato i suoi versi in anteprima mondiale.

  • DOC FILM: Beata Hyży-Czołpińska Ostatnia książka Ryszarda Kapuścińskiego (Polish, 2008):

http://bialystok.tvp.pl/840727/ostatnia-ksiazka-ryszarda-kapuscinskiego

  • Telewizja Literacka TVL: Ryszard Kapuściński (Polish, 2012):

  • Za talent odpowiadał wobec społeczeństwa – Ryszard Kapuściński wspomina Witolda Lutosławskiego (Polish, 2013, Polskie Radio, 35:35):

https://www.polskieradio.pl/13/3707/Audio/762972,Ryszard-Kapuscinski-za-talent-odpowiadal-wobec-spoleczenstwa

Witold Lutosławski był bardzo aktywny społecznie. Uważał, że artysta prowadzi podwójne życie. (15.01.2013, Polskie Radio)

  • DOC FILM: Olga Prud’homme-Farges L’Afrique vue par Ryszard Kapuściński (French & Polish, 2014, also in German as Am Puls Afrikas):

Trailer:

  • Wajda School and Studio: Ryszard Kapuściński (English, 2015):

Part of a masterclass by Ryszard Kapuściński about Europe and its role in the global culture.

  • DOC FILM: Ela Chrzanowska Los ríos. El viaje a México con el Maestro Kapuściński [Rzeki. Podróż do Meksyku z Maestro Kapuścińskim / Rivers. A Voyage to Mexico with Maestro Kapuściński] (Spanish & Polish, 2016):

http://ellafilms.pl/


  • Agnieszka Kamińska To nie jest takie proste – czyli świat oczami Ryszarda Kapuścińskiego – audycja (Polish, 2017, Radio Białystok, reportaż, 39:24):

Bezpośredni link do nagrania: http://www.radio.bialystok.pl/files/index/player/f/15/z/7a7f2379a5bca9f7ae110d0ed8c214e0/t/audio_mp3

Refleksje nad współczesnym światem jednego z najwybitniejszych polskich reporterów i pisarza – Ryszarda Kapuścińskiego.
W 10. rocznicę śmierci autora m.in. „Wojny futbolowej”, „Cesarza”, „Imperium” czy „Podróży z Herodotem” przypominamy archiwalną audycję Agnieszki Kamińskiej. Ryszard Kapuściński mówi w niej o różnicach cywilizacyjnych, przyczynach wielkich i małych konfliktów, terroryzmie czy biedzie w historii ludzkości i współcześnie. Rozważania – podobnie jak dzieła mistrza polskiego reportażu – nie tylko nie straciły na aktualności, lecz zyskały nowy wymiar. (Radio Białystok, 29 stycznia 2017, http://www.radio.bialystok.pl/reportaz/index/id/141015)