Polska na meksykańskiej drodze. Czytelnictwo w Polsce, Rosji, USA i Ameryce Łacińskiej

W sobotę wieczorem (2.8.97) program w TV Discovery o badaniach mózgu przestępców i szerzej – ludzi agresywnych. W jednej trzeciej przypadków winne są cechy genetyczne, w pozostałych przypadkach środowisko, wychowanie. Ustalono związek między czytaniem (a raczej nieczytaniem) a agresją. Ludzie agresywni nie czytają, nie mają nawyku czytania, nie lubią czytać, ono nudzi ich, bo wymaga skupienia, a z tym mają trudności: ich natura potrzebuje silnych, natychmiastowych i ciągle zmieniających się wrażeń. – Ryszard Kapuściński, „Lapidarium IV” (2000, s.131)

W zeszłym roku Biblioteka Narodowa w Polsce ogłosiła wyniki badania o stanie czytelnictwa Polaków w 2012, a w tym roku Pew Research Center w USA zbadał czytelnictwo Amerykanów za 2013 rok.

W Polsce za „rzeczywistych” czytelników (dla Biblioteki Narodowej jest to deklaracja przeczytania siedmiu lub więcej książek w ciągu roku) można uznać 11% osób. W USA według Pew Research Center 45% osób przeczytało powyżej 6 książek w 2013 roku (17% od 6 do 10 książek, 13% od 11 do 20, a 15% więcej niż 20 książek). W 2013 roku 23% Amerykanów nie przeczytało żadnej książki, podczas gdy w Polsce w 2012 roku aż 60,8% osób nie miało kontaktu z książką.

Więcej książek czytają od Polaków również Rosjanie. Według badania Public Opinion Foundation z 2013 44% Rosjan nie otworzyło książki w poprzednim roku, a 25% przeczytało od 6 do 20 książek. Polska równie marnie wypada na tle Ameryki Łacińskiej. Bliżej nam do Meksyku czy Peru, gdzie nie czyta książek odpowiednio 73% i 65% społeczeństwa, niż do Chile (20%) i Argentyny (30%). Poniżej przedstawiono wyniki badania CERLALC z Bogoty pt. Comportamiento lector y hábitos de lectura z listopada 2012 – procent społeczeństwa, które nie czyta książek:

Dla przypomnienia, co mówił Ryszard Kapuściński o Argentynie początku XXI wieku:

(…) to bardzo rozczytane społeczeństwo. W co drugim domu w Buenos Aires jest albo księgarnia albo kawiarnia. A policjant kierujący ruchem, schodzi ze stanowiska i idzie do księgarni, gdzie wybiera i kupuje książki. Widział Pan coś takiego u nas?

Podstawowe dane z polskiej i amerykańskiej analizy:

Polska (Biblioteka Narodowa, 2013 – „na losowej reprezentatywnej próbie 3000 obywateli Polski w wieku 15 lat i więcej”):

Deklaracje respondentów dotyczące czytania książek w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie w latach 2002-2012 („w gronie tak wyodrębnionych czytelników znajdują się zarówno ci, którzy przypomnieli sobie, że w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy zajrzeli – choćby przelotnie – do jednej książki, np. poradnika działkowca czy książki kucharskiej, jak i ci, którzy czytają stosunkowo systematycznie i dużo.”)

Rok badania	Nieczytający	Czytający 1-6 książek	Czytający 7 i więcej książek
2002 2004 2006 2008 2010 2012	44,4 41,8 50,3 62,2 56,0 60,8	32,1 32,9 31,7 24,8 31,1 26,5	22,2 24,4 17,2 10,6 11,6 11,1

USA (Pew Research Center, 2014 – „a nationally representative sample of 1,005 adults living in the continental United States”):

During the past 12 months, about how many BOOKS did you read either all or part of the way through? Please include any print, electronic, or audiobooks you may have read or listened to.
None – 23%
1 book – 5%
2-3 books – 14%
4-5 books – 12%
6-10 books – 17%
11-20 books – 13%
More than 20 books – 15%
Don’t Know – 2%

USA (Gallup)

During the past year, about how many books, either hardcover or paperback, did you read either all or part of the way through?

The pool	None	1-5	6-10	11-50	51 +	No answer
Date	%	%	%	%	%	%
2005 May 20-22	16	38	14	25	6	1

2002 Dec 5-8	18	31	15	27	8	1
2001 Dec 6-9 ^	13	38	16	23	8	1
1999 Sep 10-14	13	30	16	31	7	2
1999 Jul 13-14	12	24	18	34	10	3
1990 Dec 13-16	16	32	15	27	7	3
1978 Jul 21-Aug 14	8	29	17	29	13	4